70 χρόνια Στάλινγκραντ

Το βίντεο των νεολαίων του ΚΚΕ(μ-λ):

Ακολουθεί η εισήγηση για το ιστροτικό κομμάτι στην εκδήλωση του στεκιού Σφεντόνα:

Η μάχη του Στάλινγκραντ. Χρονικό

Μερικά στοιχεία για τα αίτια του ΒΠΠ (Β Παγκοσμίου Πολέμου).
Η Γερμανία ήταν η μεγάλη ηττημένη του ΑΠΠ. Όμως σε όλη τη διάρκεια ανάμεσα στους δύο πολέμους οι δυτικοί στήριξαν με κάθε τρόπο την οικονομία της Γερμανίας και έκαναν πολλές προσπάθειες να την εξοπλίσουν στρατιωτικά, παρά τις συμφωνίες της λήξης του ΑΠΠ. Η Σοβιετική Ενωση (ΣΕ) τήρησε όλα αυτά τα χρόνια συνεπή φιλειρηνική στάση και προσπάθησε να αποτρέψει τον επανεξοπλισμό της Γερμανίας.

Με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία δεν άλλαξε η στάση των δυτικών δυνάμεων. Ετσι, σε καμιά περίπτωση δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτές οι ψυχολογικές ερμηνείες περί "ενός τρελού" που ξεκίνησε τον πόλεμο ούτε η άποψη ότι η ιστορικά επεκτατική Γερμανία αποφάσισε να κατακτήσει τον κόσμο.
Τα πραγματικά αίτια του ΒΠΠ έχουν να κάνουν με τις εγγενείς αντιφάσεις και αδυναμίες του καπιταλιστικού - ιμπεριαλιστικού συστήματος να απαντήσει στις αλλεπάλληλες κρίσεις του. Η μοιρασιά μετά τον ΑΠΠ ήταν προσωρινή. Η γέννηση του πρώτου σοσιαλιστικού κράτους, της ΣΕ, που απέσπασε μια τεράστια έκταση από την καπιταλιστική αγορά, ήταν από μόνος του ένας πολύ σοβαρός λόγος για έναν νέο πόλεμο. Οι αστικές τάξεις των καπιταλιστικών χωρών το μόνο που είχαν να επιδείξουν ήταν το φασιστικό μοντέλο που κυριάρχησε σε όλη σχεδόν την Ευρώπη. Η συσσώρευση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων εκφράστηκε στη Γερμανία, η αστική τάξη της οποίας ασφυκτιούσε στα στενά πλαίσια που της έθεταν οι νικητές του ΑΠΠ.
Οι δυτικές δυνάμεις με την πολιτική τους έδωσαν ουσιαστικά το πράσινο φως για την έναρξη των επιθέσεων της Γερμανίας προς τα ανατολικά. Στην προσάρτηση της Αυστρίας από τη Γερμανία δεν έφεραν καμία αντίρρηση. Με τη συμφωνία του Μονάχου το 1938 ουσιαστικά τής χάρισαν την Τσεχοσλοβακία και η αντίδρασή τους στην κατάληψη της Πολωνίας το 1939 ήταν πολύ χλιαρή. Να συμπληρώσουμε και την κατάληψη της Αβησσυνίας (πρώην Αιθιοπίας) από την Ιταλία το 1935, τη στρατιωτική επέμβαση της Γερμανίας και της Ιταλίας στην Ισπανία το 1936, την κατάληψη της Μαντζουρίας από την Ιαπωνία το 1937. Όλα αυτά χωρίς να υπάρξει καμιά ουσιαστική αντίδραση από τη μεριά των δυτικών. Μάλιστα όταν η Γερμανία επιτέθηκε στην Πολωνία το Σεπτέμβρη του 1939 οι Αγγλοι και οι Γάλλοι κήρυξαν τον πόλεμο στη Γερμανία χωρίς ποτέ να τον πραγματοποιήσουν («Παράξενος πόλεμος»). Μόνο στη θάλασσα πραγματοποιούνταν πολεμικές επιχειρήσεις από το Σεπτέμβρη του 1939 και μετά.
Αντίθετα οι δυτικοί στήριξαν τη Φινλανδία οικονομικά και στρατιωτικά στο Σοβιετοφινλανδικό πόλεμο (τέλη του 1939 με αρχές του 1940).
Στην πράξη επέτρεψαν στη Γερμανία να προετοιμάσει την επίθεση στη ΣΕ.
Η ΣΕ έκανε σημαντικές προσπάθειες σπασίματος αυτής της περίεργης συμμαχίας. Σε πολλές περιπτώσεις ζήτησε τη δημιουργία συμμαχίας με τους Δυτικούς ενάντια στη Γερμανία αλλά η στάση των Δυτικών ήταν αρνητική. Το επόμενο βήμα της ΣΕ ήταν η υπογραφή του συμφώνου μη επίθεσης Ρίμπεντροπ - Μολότοφ με τη Γερμανία (Αύγουστος 1939). Με το σύμφωνο αυτό η ΣΕ εξασφάλιζε χρόνο ώστε να προετοιμαστεί καλύτερα για τον πόλεμο που γνώριζε πολύ καλά ότι θα ερχόταν, αλλά ταυτόχρονα "έμπαινε σφήνα" στην ιδιότυπη συμμαχία του Χίτλερ με τους Δυτικούς. Το αποτέλεσμα ήταν να αντιστραφεί η φορά της επίθεσης (προς τα δυτικά) έστω και προσωρινά. Την άνοιξη του 1940 η Γερμανία επιτίθεται στη Γαλλία και στις Κάτω Χώρες.
Στο πρώτο κύμα των επιθέσεων οι γερμανοί έφτασαν μέχρι τη Μάγχη και κατέλαβαν την Ολλανδία, το Βέλγιο και τη Βόρεια Γαλλία. Τότε συνέβη άλλο ένα «περίεργο» περιστατικό. 49 συμμαχικές μεραρχίες εγκλωβίστηκαν στις ακτές της Μάγχης. Όμως με εντολή του Χίτλερ η γερμανική επίθεση σταμάτησε και πάνω από 300.000 στρατού των δυτικών, επιβιβάστηκαν σε πλοία και πέρασαν στη Μεγάλη Βρετανία. Ουσιαστικά ο Χίτλερ επέτρεψε τη διάσωση αυτή δηλώνοντας καθαρά στους δυτικούς προς ποια κατεύθυνση θέλει να στραφεί ο πόλεμος. Το μόνο που ήθελε ήταν στη μελλοντική συμμαχία με τους δυτικούς να αναγνωριστεί η πρωτοκαθεδρία της Γερμανίας.
Στη συνέχεια αρχίζει η μάχη της Αγγλίας. Η Λουφτβάφε βομβαρδίζει αγγλικές πόλεις από τα τέλη του καλοκαιριού του 1940 μέχρι την άνοιξη του 1941.

Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα
Η επίθεση της Γερμανίας στη ΣΕ καθυστέρησε περίπου δύο χρόνια. Εκδηλώθηκε το καλοκαίρι του 1941 (επιχείρηση Μπαρμπαρόσα) με πρόσχημα «τη σωτηρία του παγκόσμιου πολιτισμού από το θανάσιμο κίνδυνο του μπολσεβικισμού» όπως έγραφε η ανακοίνωση του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών. Παρά την αντίσταση των σοβιετικών, η Γερμανία μέσα σε λίγες βδομάδες θα καταλάβει 1 εκατομμύριο τετρ. χλμ. σοβιετικού εδάφους. Το Λένινγκραντ πολιορκείται και οι ναζί βρίσκονται 40 χιλιόμετρα έξω από τη Μόσχα. Για να καταλάβουμε τα μεγέθη της επίθεσης, το μέτωπο του πολέμου σε πολλές περιπτώσεις έφτανε τα 6.000 χλμ!! κάτι πρωτόγνωρο για την ιστορία των πολέμων.
Σχεδόν αμέσως μετά την επίθεση των ναζί, η σοβιετική ηγεσία ζητά από τους δυτικούς το άνοιγμα του δεύτερου μετώπου απέναντι στη Γερμανία, κάτι που αρνούνται επίμονα οι δυτικοί. Είναι χαρακτηριστική η δήλωση του Τρούμαν για τη στάση των ΗΠΑ: «Αν δούμε ότι η Γερμανία κερδίζει τον πόλεμο οφείλουμε να βοηθήσουμε τη Ρωσία. Κι αν τον κερδίζει η Ρωσία οφείλουμε να βοηθήσουμε τη Γερμανία και με τον τρόπο αυτό ας τους αφήσουμε να σκοτώσουν όσο μπορούν περισσότερους…».

Η εξέλιξη της επίθεσης και η άμυνα του Στάλινγκραντ
Το Νοέμβρη του 1941 θα σημειωθεί η πρώτη μεγάλη νίκη των Σοβιετικών κατά των Γερμανών, έξω απ’ τη Μόσχα. Αυτό ήταν και η αιτία αλλαγής κατεύθυνσης της γερμανικής επίθεσης (νότια) προς τον Καύκασο για να βρουν διέξοδο προς την ανατολή. Στόχος τους ήταν η περικύκλωση του Κόκκινου Στρατού σε όλη την νοτιοδυτική Ρωσία, η συντριβή των Σοβιετικών, η κατάληψη των πετρελαιοφόρων περιοχών του Καυκάσου αλλά και της βιομηχανικής περιοχής του Ντον και του Βόλγα. Μια νίκη των Γερμανών θα είχε συνέπειες για τις γενικότερες συμμαχίες και θα ήταν καθοριστική για την έκβαση του πολέμου. Η Τουρκία για παράδειγμα δε θα είχε ενδοιασμούς να συμμαχήσει με τη Γερμανία αλλά και η Ιαπωνία θα επιχειρούσε αμέσως στην ανατολή εναντίον της ΣΕ. Ο δρόμος προς τις περιοχές της ανατολής θα ήταν πλέον ανοιχτός για τις δυνάμεις του Άξονα και η κυριαρχία των ναζί σε Ευρώπη και Ασία θα ήταν σίγουρη. Τέλος οι μεγάλες πλουτοπαραγωγικές πηγές της περιοχής του Καυκάσου θα τροφοδοτούσαν την πολεμική μηχανή του Χίτλερ και θα του έδιναν τη δυνατότητα να στρέψει τις δυνάμεις του και προς τα δυτικά με στόχο την παγκόσμια κυριαρχία.
Ετσι στα 1942, ενώ το Λένινγκραντ στο βορρά εξακολουθεί να βρίσκεται υπό πολιορκία, στο νότο τα ναζιστικά στρατεύματα αφού ανακόπηκαν στην περιοχή του Βορονέζ, επιτίθενται νοτιότερα, στο Στάλινγκραντ. Στα μέσα του Ιούλη βρίσκονται έξω από την πόλη και ο Κόκκινος Στρατός μαζί με χιλιάδες πολιτών ξεκινά την υπεράσπισή της.
Η σημασία του Στάλιγκραντ ήταν τεράστια. Ακόμα και στην περίπτωση που απέφευγαν την κατάληψή της οι Γερμανοί δεν μπορούσαν να προχωρήσουν προς τον Καύκασο με σιγουριά γιατί πάντα υπήρχε ο κίνδυνος έναρξης επιθέσεων στα νώτα τους από τα σοβιετικά στρατεύματα της πόλης.
Ο συσχετισμό δύναμης ήταν συντριπτικός υπέρ των Γερμανών στην αρχή της επίθεσης. Είχαν καταλάβει σχεδόν όλη την Ευρώπη, είχαν χιλιάδες παραγωγικές εγκαταστάσεις και εργάτες από τις κατεχόμενες περιοχές που δούλευαν γιαυτούς καθώς και έναν τεράστιο στρατό σχεδόν 200 μεραρχιών (γερμανικών ή των συμμάχων τους) που έριξαν πάνω στη ΣΕ.
Σε όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού και του φθινοπώρου του 1942 οι σοβιετικοί αμύνονταν. Μάλιστα προς το τέλος του Αυγούστου πραγματοποιήθηκε μια σφοδρή αεροπορική επίθεση στην πόλη από εκατοντάδες γερμανικά αεροπλάνα που θα σκοτώσουν 40.000 σοβιετικούς στρατιώτες και πολίτες. Όλη σχεδόν η πόλη μετατράπηκε σε ερείπια. Από το Σεπτέμβρη και μετά οι Γερμανοί εισέρχονται μέσα στην πόλη όπου πλέον γίνονται σφοδρές μάχες σώμα με σώμα, από κτίριο σε κτίριο, μέσα σε εργοστάσια, μέρα και νύχτα χωρίς σταματημό, με συνεχείς καταλήψεις και ανακαταλήψεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι το καθημερινό προχώρημα ή υποχώρηση του μετώπου ήταν μόλις λίγα μέτρα. Ο λόφος Μαμάγιεφ άλλαξε χέρια οκτώ φορές και ο σιδηροδρομικός σταθμός δεκαπέντε. Η αντίσταση των Σοβιετικών έδωσε την ευκαιρία σε μονάδες του κόκκινου στρατού του Ζούκοφ που βρίσκονταν έξω από την πόλη να πλησιάσουν και να ενισχύσουν τους πολιορκημένους. Στις αρχές του Οκτώβρη οι Γερμανοί φαίνεται ότι αποτυγχάνουν στην κατάληψη της πόλης και οι Σοβιετικοί κρατούν την όχθη του Βόλγα και το βορειοανατολικό τμήμα της. Τα γερμανικά επιτελεία κατάλαβαν πως δε θα μπορούσαν να ολοκληρώσουν τα σχέδια τους το χειμώνα και έδωσαν εντολές να γίνει προσπάθεια σταθεροποίησης του μετώπου μέχρι την άνοιξη του 1943 οπότε και θα έρχονταν ενισχύσεις.
Παρά το γεγονός ότι ένας ολόκληρος λαός πλήρωνε καθημερινά βαρύ φόρο αίματος στην προσπάθειά του να ανακόψει τη ναζιστική επίθεση, οι δυτικές δυνάμεις (Μ. Βρετανία, ΗΠΑ) αρνήθηκαν να ανοίξουν το δεύτερο μέτωπο που ζητούσε επίμονα η ΣΕ και θα λειτουργούσε καταλυτικά στην έκβαση του πολέμου. Το μόνο που έκαναν οι δυτικοί ήταν άνοιγμα μετώπου στην …Αφρική, αρκετά μακριά από το επίκεντρο των μαχών. Μάλιστα ο ίδιος ο Τσόρτσιλ παραδέχεται ότι οι δυτικοί «αψιμαχούσαν» με 6 μόνο γερμανικές μεραρχίες την ίδια στιγμή που οι Σοβιετικοί αντιμετώπιζαν τουλάχιστον 180.

Η επίθεση των Σοβιετικών
Μετά το καλοκαίρι του 1942 ο Στάλιν μαζί με τους στρατηγούς Ζούκοφ και Βασιλιέφσκι σχεδιάζουν την επιχείρηση «Ουράν». Στόχος είναι η αντεπίθεση του Κόκκινου Στρατού και η περικύκλωση των γερμανικών στρατευμάτων. Το σχέδιο ήταν να κυκλωθούν τα γερμανικά στρατεύματα στο χώρο ανάμεσα στο Βόλγα και στον Ντον και να δημιουργηθούν συνθήκες για να περάσουν οι σοβιετικές ένοπλες δυνάμεις σε γενική επίθεση. Σε περίπτωση που πετύχαινε το σχέδιο τα αποτελέσματα θα ήταν:
1. οριστική κατάρρευση των σχεδίων για προέλαση των γερμανών πέρα από τον Καύκασο και εκμετάλλευση των πετρελαιοπαραγωγών πηγών,
2. αποτροπή της εμπλοκής της Τουρκίας στον πόλεμο εναντίον της ΣΕ (ήδη η Τουρκία είχε παρατάξει δεκάδες μεραρχίες στα σύνορα με τη ΣΕ και ανέμενε τα αποτελέσματα των μαχών) και
3. θα παρέμεναν ανοιχτές οι γραμμές επικοινωνίας της ΣΕ με τους δυτικούς μέσω του Ιράν και του Περσικού κόλπου.
Το σχέδιο αρχίζει να υλοποιείται στα μέσα Νοέμβρη του 1942 οπότε και άρχισε η αντεπίθεση των σοβιετικών. Σε ένα μέτωπο 50 χιλιομέτρων ο σοβιετικός στρατός θα καταφέρει να αποτρέψει τον ανεφοδιασμό των γερμανών και να κυκλώσει τα ναζιστικά στρατεύματα. Στις 23 Νοεμβρίου θα αρχίσει η περικύκλωση του γερμανικού στρατού στα δυτικά του Στάλινγκραντ παγιδεύοντας πάνω από 30.000 Γερμανούς στρατιώτες σε μια τεράστια περιοχή 30 επί 50 χλμ. Στα τέλη Δεκέμβρη οι Γερμανοί έχουν ξεμείνει από πυρομαχικά και τρόφιμα και υποφέρουν από το ψύχος.
Μέχρι τις αρχές Γενάρη του 1943 ο στόχος είχε επιτευχθεί. Στις 8 Γενάρη επιδίδεται τελεσίγραφο από τη μεριά των σοβιετικών για παράδοση, με εγγυήσεις για τη ζωή των στρατιωτών και των αξιωματικών και για ασφαλή επιστροφή στην πατρίδα τους μετά το τέλος του πολέμου ή όπου αλλού επιθυμούσαν.
Η γερμανική ηγεσία όμως απέρριψε το τελεσίγραφο, αν και ο στρατάρχης Πάουλους ζήτησε άδεια από το Χίτλερ για παράδοση. Ετσι, μέχρι τις 2 Φλεβάρη η «αήττητη» στρατιά του Πάουλους είχε συντριβεί. Ο στρατάρχης παραδόθηκε μαζί με 23 στρατηγούς, 90.000 στρατιώτες, 60.000 οχήματα, 1.500 άρματα και 6.000 κανόνια. Μετά από μισό χρόνο ηρωικής αντίστασης, η μάχη του Στάλινγκραντ είχε κερδηθεί από τους υπερασπιστές της πατρίδας τους.
Στη διάρκεια των 200 περίπου ημερών της μάχης σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν πάνω από 250.000 Γερμανοί στρατιώτες. Από τη μεριά των σοβιετικών το κόστος ήταν πολλαπλάσιο. Μισό εκατομμύριο στρατού και πολιτών έδωσαν τη ζωή τους στην άμυνα της πόλης.

Η σημασία της νίκης
Η νίκη στο Στάλινγκραντ άλλαξε ουσιαστικά τη ροή του ΒΠΠ. Από τη στιγμή εκείνη και έπειτα ξεκινά η αντεπίθεση του Κόκκινου Στρατού που μέσα από μια σειρά μάχες κατέληξε στη λήξη του πολέμου, τη συντριβή των ναζί και την απελευθέρωση των κατεχομένων περιοχών της Ευρώπης. Ταυτόχρονα τεράστια ήταν και η σημασία της και για τα παρτιζάνικα τμήματα που δρούσαν στις περιοχές αυτές ώστε να εκδιώξουν από τις πατρίδες τους κατακτητές (όπως Ελλάδα, κ.α.). Αντίθετα στο στρατόπεδο του Άξονα η νίκη του Στάλινγκραντ και του Κουρσκ το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου επέφερε τη ρήξη. Η απόβαση των δυτικών στην Ιταλία δεν αντιμετώπισε καμία αντίσταση με αποτέλεσμα τη γρήγορη συνθηκολόγηση της χώρας.
Ένας Γερμανός αντιστράτηγος ο Βέστφαλ έγραψε ότι «..ποτέ νωρίτερα, σ’ όλη την ιστορία της Γερμανίας, δεν υπήρξε περίπτωση τόσο φοβερής καταστροφής τέτοιου αριθμού στρατευμάτων» Ο Ζούκοφ εκτιμούσε πως η νίκη των στρατευμάτων μας στο Στάλινγκραντ αποτέλεσε την αρχή της ριζικής καμπής του πολέμου υπέρ της ΣΕ και την αρχή του διωξίματος των εχθρικών στρατευμάτων από το έδαφός της.
Στη συνδιάσκεψη της Τεχεράνης οι Δυτικοί αναγκάζονται να αποφασίσουν το άνοιγμα του δεύτερου μετώπου, όχι βέβαια για να χτυπήσουν τον ήδη ηττημένο γερμανικό στρατό, αλλά να προλάβουν την απελευθέρωση και της υπόλοιπης Ευρώπης από τον Κόκκινο Στρατό. Και φυσικά θα πρέπει να αναφερθούμε σε ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα των δυτικών που συνέβη τότε, το βομβαρδισμό και την πλήρη ισοπέδωση της Δρέσδης, (13-14 Φλεβάρη 1945) που είχε σαν αποτέλεσμα να σκοτωθούν πάνω από 100.000 άνθρωποι και να καταστραφούν πολύτιμοι πολιτιστικοί θησαυροί. Και χωρίς να υπάρχει κανένας απολύτως στρατιωτικός λόγος για το βομβαρδισμό αυτό.

Απολογισμός του πολέμου Γερμανίας - ΣΕ
Το 70% του στρατού ξηράς της Γερμανίας πολεμούσε στη ΣΕ.
Το 80% της αεροπορίας των χωρών του Άξονα στάλθηκε στο ανατολικό μέτωπο.
Οι νεκροί από τη μεριά των Σοβιετικών ήταν πάνω από 20.000.000. Η Αγγλία είχε 375.000 και οι ΗΠΑ 400.000. Οι γερμανικές απώλειες στη ΣΕ ήταν τετραπλάσιες από τις αντίστοιχες απώλειες σε όλα τα άλλα μέτωπα μαζί.
Στη ΣΕ καταστράφηκαν ολοσχερώς 15 μεγάλες πόλεις, 1.700 κωμοπόλεις, 70 χιλιάδες χωριά. Κάηκαν ή κατεδαφίστηκαν 6 εκατομμύρια κτίρια και 25 εκατομμύρια έμμειναν άστεγοι.
Οι καταστροφές στις υποδομές ήταν τεράστιες. Καταστράφηκαν δεκάδες χιλιάδες βιομηχανίες, τηλεπικοινωνιακές εγκαταστάσεις, γέφυρες, σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, εγκαταστάσεις εξόρυξης πετρελαίου, σχολεία, νοσοκομεία κ.α.
Οι υλικές ζημίες και οι πολεμικές δαπάνες για τη ΣΕ έφτασαν στα 485 δις δολάρια, αστρονομικό ποσό για την εποχή.
Πολύ σύντομα όμως η ΣΕ κατάφερε να ανασυγκροτηθεί και να ανοικοδομηθεί και μέσα σε λίγα μόλις χρόνια να φτάσει και να ξεπεράσει το επίπεδο των δυτικών χωρών ακόμα κι αυτών που δεν επλήγησαν από τον πόλεμο.
Αυτό που αξίζει να θυμόμαστε όλοι εμείς είναι η θυσία του σοβιετικού λαού στην απελευθέρωση της Ευρώπης από το φασισμό, όσο κι αν στις μέρες μας κάποιοι προσπαθούν να διαγράψουν από τις σελίδες της ιστορίας και από τη μνήμη των λαών την τεράστια αυτή προσφορά.