Η τάση να μειώνουμε τον αντίπαλο

Η τάση αυτή είναι από μόνη της απόδειξη της κατωτερότητας 
αυτού που την έχει. 

Έχουμε πράγματι την τάση να μειώνουμε τον αντίπαλο για να μπορούμε να πιστεύουμε ότι θα είμαστε σίγουροι νικητές. Σ’ αυτή την τάση υπάρχει συσκοτισμένα μια κρίση για την ανικανότητα και αδυναμία μας (που θέλουμε να την κάνουμε θάρρος) και θα μπορούσε κανείς να αναγνωρίσει σε αυτή μια αρχή αυτοκριτικής μας (για την οποία ντρεπόμαστε, την οποία φοβόμαστε να εκδηλώσουμε ρητά και με συστηματική συνέπεια). Πιστεύουμε στην «θέληση της πίστης» σαν προϋπόθεση της νίκης, πράγμα που δεν θα ήταν λάθος αν αυτό δεν γίνονταν αντιληπτό μηχανικά και δεν μετατρέποντας σε αυταπάτη (όταν περιέχει μια άτοπη σύγχυση μεταξύ των μαζών και των αρχηγών και κατεβάζει το ρόλο του αρχηγού στο επίπεδο του πιο καθυστερημένου και άτακτου στρατιώτη: τη στιγμή της δράσης ο στρατηγός μπορεί να προσπαθήσει να εμπνεύσει στους στρατιώτες του την πεποίθηση ότι ο εχθρός θα νικηθεί, αλλά ο ίδιος πρέπει να έχει σωστή κρίση και να υπολογίζει όλες τις δυνατότητες, ακόμα και τις πιο απαισιόδοξες).

Ένα στοιχείο αυτής της τάσης είναι σαν το όπιο: είναι πραγματικά χαρακτηριστικό των αδυνάτων να εγκαταλείπονται στις φαντασιώσεις, να ονειρεύονται με τα μάτια ανοιχτά ότι οι επιθυμίες τους είναι πραγματικότητα, ότι τα πάντα εξελίσσονται σύμφωνα με τις επιθυμίες τους. Γι’ αυτό από τη μία πλευρά βλέπουμε την ανικανότητα, την ηλιθιότητα, τη βαρβαρότητα, τη δειλία κτλ και από την άλλη τα υψηλότερα χαρίσματα χαρακτήρα και πνεύματος.

Δεν πρέπει να έχουμε αμφιβολία για τον αγώνα, φαίνεται να έχουμε κιόλας τη νίκη στο χέρι. Όμως ο αγώνας αυτός παραμένει όνειρο και κερδίζεται στο όνειρο. Μια άλλη πλευρά της τάσης αυτής είναι να βλέπουμε τα πράγματα ελαιογραφικά, σε στιγμές γεμάτες ηρωική έξαρση.

Στην πραγματικότητα από όπου και αν αρχίσουμε να ενεργούμε, οι δυσκολίες παρουσιάζονται αμέσως σοβαρές γιατί δεν τις σκεφτήκαμε συγκεκριμένα. Και καθώς πρέπει να αρχίζουμε από τα μικρά πράγματα (κατά το πλείστον τα μεγάλα πράγματα είναι ένα σύνολο από μικρά πράγματα), το «μικρό πράγμα» το περιφρονούμε. Είναι καλύτερα να συνεχίζουμε να ονειρευόμαστε και να αναβάλλουμε την δράση για τη στιγμή κάποιου «μεγάλου πράγματος». Ο ρόλος του σκοπού είναι κοπιαστικός, ανιαρός, εξαντλητικός. Γιατί λοιπόν να «σπαταλάμε» έτσι την ανθρώπινη προσωπικότητα και να μην την φυλάμε για την μεγάλη στιγμή του ηρωισμού; Και έπεται συνέχεια. Δεν σκεφτόμαστε ότι ο εχθρός κυριαρχεί και εμείς τον μειώνουμε, αναγνωρίζουμε την υποδούλωση μας από κάποιον που θεωρούμε κατώτερο. Αλλά τότε πώς πέτυχε να κυριαρχήσει; Πώς λοιπόν μας νίκησε και έγινε ανώτερος μας σ’ εκείνη την αποφασιστική στιγμή που έπρεπε να δώσουμε το μέτρο της ανωτερότητας μας και της κατωτερότητας του; Ασφαλώς θα μπήκε στην μέση «η ουρά του διαβόλου». 

Ε, λοιπόν, ας μάθουμε να έχουμε την ουρά του διαβόλου με το μέρος μας.

Λίγη φιλολογία: Στο 14^ο κεφάλαιο του δεύτερου μέρους του Δόν Κιχώτη, ο Ιππότης των Καθρεφτών υποστηρίζει πώς νίκησε τον Δον Κιχώτη: 

 «Και τον έκαμα να ομολογήσει ότι είναι πιο όμορφη η Κασιλδέα μου από την Δουλτσινέα του. Και μ’ αυτή μου τη νίκη είναι σα να έχω κερδίσει όλους τους ιππότες του κόσμου, γιατί αυτός ο Δον Κιχώτης που σας λέω, όλους τους έχει νικήσει. Και αφού εγώ τον νίκησα, η δόξα του, η φήμη του, και η τιμή του, μεταβιβάστηκαν και πέρασαν στο πρόσωπό μου.

Και τόσο ο νικητής πιο τιμημένος,

όσο ο ηττημένος πιο φημισμένος.

Κι έτσι, γράφονται στον λογαριασμό μου και γίνονται δικά μου τα αμέτρητα ανδραγαθήματα του ήδη αναφερθέντος Δόν Κιχώτη.»

Αντόνιο Γκράμσι, "Παρελθόν και μέλλον"