Ο ποιητής της Ήττας

Φοβᾶμαι...

Φοβᾶμαι τοὺς ἀνθρώπους ποὺ ἑφτὰ χρόνια ἔκαναν πὼς δὲν εἶχαν πάρει χαμπάρι
καὶ μία ὡραία πρωία μεσοῦντος κάποιου Ἰουλίου
βγῆκαν στὶς πλατεῖες μὲ σημαιάκια κραυγάζοντας «δῶστε τὴ χούντα στὸ λαό».

Φοβᾶμαι τοὺς ἀνθρώπους ποὺ μὲ καταλερωμένη τὴ φωλιὰ
πασχίζουν τώρα νὰ βροῦν λεκέδες στὴ δική σου.

Φοβᾶμαι τοὺς ἀνθρώπους ποὺ σοῦ κλείναν τὴν πόρτα
μὴν τυχὸν καὶ τοὺς δώσεις κουπόνια καὶ τώρα
τοὺς βλέπεις στὸ Πολυτεχνεῖο νὰ καταθέτουν γαρίφαλα καὶ νὰ δακρύζουν.

Φοβᾶμαι τοὺς ἀνθρώπους ποὺ γέμιζαν τὶς ταβέρνες
καὶ τὰ σπάζαν στὰ μπουζούκια κάθε βράδυ καὶ τώρα τὰ ξανασπάζουν
ὅταν τοὺς πιάνει τὸ μεράκι τῆς Φαραντούρη καὶ ἔχουν καὶ «ἀπόψεις».

Φοβᾶμαι τοὺς ἀνθρώπους ποὺ ἄλλαζαν πεζοδρόμιο ὅταν σὲ συναντοῦσαν
καὶ τώρα σὲ λοιδοροῦν γιατὶ, λέει, δὲν βαδίζεις ἴσιο δρόμο.

Φοβᾶμαι, φοβᾶμαι πολλοὺς ἀνθρώπους.

Φέτος φοβήθηκα ἀκόμη περισσότερο.

Νοέμβρης 1983

Ο Μανώλης Αναγνωστάκης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1925 και σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Όταν ήταν μαθητής του γυμνασίου ακόμα, εμφανίστηκε στο περιοδικό Πειραϊκά Γράμματα που εξέδιδαν προοδευτικοί λογοτέχνες και μέλη του ΕΑΜ, ενώ το 1944 έγραψε στο περιοδικό της ΕΠΟΝ «Ξεκίνημα» στο οποίο ήταν και αρχισυντάκτης. Το 1948 φυλακίστηκε για την έντονη πολιτική του δράση και βασανίστηκε, ενώ το 1949 καταδικάστηκε σε Θάνατο. Μετά την αποφυλάκισή του εργάστηκε στη Θεσσαλονίκη σαν ακτινολόγος. Το 1978 εγκαταστάθηκε, με την σύζυγο και τον μοναχογιό του, στην Αθήνα.

Στα πολυτάραχα χρόνια των αγώνων και της φυλακής έγραψε 9 ποιητικές συλλογές. Ο Αναγνωστάκης, σε μια από τις σπάνιες συνεντεύξεις του, εξήγησε τη σχεδόν δεκαπεντάχρονη ποιητική «σιωπή» του: «Στο αλλοιωμένο τοπίο της εποχής μας δε θα ξαναγράψω. Το έργο μου το ολοκλήρωσα. Επιλέγω τη σιωπή». Το 1986 του απονεμήθηκε το Κρατικό Βραβείο Ποίησης, ενώ το 1997 ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το 2005 πέθανε στην Αθήνα.

Ο Μανώλης Αναγνωστάκης τοποθετείται στην πρώτη μεταπολεμική γενιά της νεοελληνικής ποίησης, γενιά που σημαδεύτηκε από τον χαρακτηρισμό ποίηση της ήττας, καθώς πολλοί δημιουργοί της διέγραψαν την πορεία από την αισιόδοξη πίστη στο κομμουνιστικό όραμα στην απαισιοδοξία που προέκυψε από τη διάψευση των προσδοκιών τους. Χαρακτηριστικά στο ποίημα του Νέοι της Σιδώνος, 1970 εκφράζει την πικρία του για κάποιους νέους που η συμπεριφορά τους του θυμίζει τους Σιδώνειους νέους του Καβάφη Αντιπαρατίθεται η γενιά των νέων με τη γενιά των παλιών αγωνιστών τους οποίους εκπροσωπεί ο ποιητής, που διαψεύδεται με έναν τρόπο από την εξέγερση του πολυτεχνείου. Ο Αναγνωστάκης είναι από τα πιο κλασικά παραδείγματα διανοούμενων αγωνιστών που έζησαν από πρώτο χέρι την έφοδο του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος αλλά και όλες τις ήττες και του συμβιβασμούς του στην Ελλάδα και παγκόσμια για αυτό και το προσωνύμιο ο ποιητής της ήττας. Παρόλα αυτά η αποχή του από τον δημόσιο βίο και η διαφορετική στάση ζωής του, σε σχέση με πόλους διανοούμενους της γενιάς του , που δεν εξευτελίστηκε αλλά και η πολιτική που παίζει κύριο ρόλο στα έργα του των καθιστά έναν από τους πιο στρατευμένους αριστερούς ποιητές των τελευταίων ετών.