Όταν έρχονται τα πάνω κάτω: Με αφορμή μια κριτική της “θεωρίας από τα κάτω”

Όταν έρχονται τα πάνω κάτω: 

Με αφορμή μια κριτική της “θεωρίας από τα κάτω” *

Του Χ.Μ.

Στην ιστοσελίδα του Μ-Λ ΚΚΕ αναδημοσιεύθηκε κείμενο της εφημερίδας Λαϊκός Δρόμος με τίτλο “Από τα κάτω” (http://www.m-lkke.gr/articles/4493/121/Aπό-τα-κάτω.html) (είχε προηγηθεί άλλη μια αναφορά στο ζήτημα (http://www.m-lkke.gr/articles/2456/60/Σχετικά-με-ορισμένες-λαθεμένες-και-επιζήμιες--θεωρητικές-αντιλήψεις-στο-συνδικαλιστικό-κίνημα.htm)). Πέρα από κάποια σωστά σημεία όπως μια κριτική στην άμεση δημοκρατία όπως αυτή εμφανίζεται σήμερα και μάλιστα με βάση της ιστορικές τις αναφορές λ.χ. στην Αρχαία Αθήνα, υπάρχουν σημεία του κειμένου τουλάχιστον προβληματικά και ορισμένα τελείως λαθεμένα και αντιιστορικά. Ως εκ τούτου νοιώθω την ανάγκη να τοποθετηθώ συνοπτικά για το ζήτημα.

“Από τα κάτω”

Πρώτον, δεν πρόκειται για καμιά θεωρία όπως αντιθέτως ισχυρίζεται ο συντάκτης του κειμένου ούτε για κάποιο θέσφατο. Επίσης δεν πρόκειται για κάτι το καινούργιο (και εδώ αναφέρομαι και στην συζήτηση περί από τα κάτω ή από τα πάνω) αλλά και ούτε το αντιπαραθετικό στο θέμα της οργάνωσης. Επίσης εάν ο συντάκτης θέλει να κάνει τίμια κριτική να μην μιλάει γενικόλογα πως πρόκειται για απόψεις που διαπερνούν τα ρεφορμιστικά κόμματα και τον χώρο της αναρχίας και της αυτονομίας. Και το λέω αυτό διότι εκτός από αυτούς και το ΚΚΕ(μ-λ) έχει θέσει το ζήτημα του “από τα κάτω” εδώ και πάρα πολύ καιρό με πολύ συγκεκριμένες θέσεις-απόψεις. Επίσης δεν υπάρχει καμιά ενιαία αντίληψη για το “από τα κάτω”. Γι αυτό το ζήτημα θα διαβάσει κανείς αρθρογραφία από έντυπα με Καστοριαδικές αναφορές έως και το Ριζοσπάστη.

Ούτε μπορεί να ταυτίζεται το “από τα κάτω” με την “άμεση δημοκρατία” ή την απόρριψη των συνδικάτων. Προφανώς και αποτελούν εκφάνσεις αυτής της άποψης. Όπως αποτελεί έκφανση της αριστεράς τόσο ο ρεφορμισμός όσο και η επαναστατική αντίληψη. Δεν απορρίπτουμε την αριστερά εν γένει διότι υπάρχει και ρεφορμιστική, διεξάγουμε πολεμική στις λαθεμένες αντιλήψεις εντός της. Έτσι δεν μπορεί κανείς να τσουβαλιάζει και να απορρίπτει μια αντίληψη που μιλάει για την οργάνωση των μαζών από τα κάτω διότι πολύ απλά υπάρχουν και λαθεμένες προσεγγίσεις το ζήτημα αυτό.

Ένα παλιό ζήτημα

Η θεωρητική ένδεια της αριστεράς γίνεται ολοένα και πιο φανερή όταν πολύ παλιά ζητήματα εμφανίζονται σχεδόν σαν καινούργια. Και εδώ δεν υπονοώ την εξίσου φαιδρή αντίληψη που ισχυρίζεται ότι το τάδε ή το δείνα ζήτημα έχει λυθεί από τον Χ ή τον Ψ θεωρητικό κανα-δυο αιώνες πριν, παραβλέποντας τις συγκεκριμένες συνθήκες και τη συγκεκριμένη κατάσταση αλλά την πλήρη άγνοια των αντίστοιχων συζητήσεων που έχουν προηγηθεί. Έχει προϋπάρξει συζήτηση ήδη από τα πρώτα βήματα του Κομμουνιστικού κινήματος και στην οποία το θέμα για τους κομμουνιστές δεν ήταν από τα πάνω ή από τα κάτω αλλά η κύρια αντιπαράθεση στους οπαδούς του “από τα κάτω και μόνο” (Μπακούνιν) ήταν και από τα πάνω και από τα κάτω (βλ. Λένιν B. I., “Για την Προσωρινή Επαναστατική Κυβέρνηση”, http://www.marx2mao.com/Lenin/PRG05.html). Επίσης ο Λένιν όταν έγραψε για τη “Δυαδική Εξουσία” αναφερόμενος στην εξουσία των Σοβιέτ των Εργατών και των Αγροτών—τα οποία ορισμένοι αρέσκονται να τα αποδίδουν από τα πάνω ενώ υπήρξαν οργανώσεις οι οποίες συγκροτήθηκαν από τα κάτω και μάλιστα στα οποία οι επαναστατική γραμμή μειοψήφησε για πολύ μεγάλο διάστημα—αναφέρεται ως, “εξουσία βασισμένη άμεσα στην επαναστατική πρωτοβουλία του λαού από τα κάτω”.

(http://www.marx2mao.com/Lenin/TDP17.html)

Όπως έχει γραφτεί στην Ιστορία του ΚΚΣΕ (Μπολσεβίκων) για τα ίδια τα Σοβιέτ:

“Στις θυελλώδης μέρες της πολιτικής απεργίας του Οχτώβρη, στη φωτιά της πάλης ενάντια στη Τσαρική εξουσία, η επαναστατική δημιουργική πρωτοβουλία των μαζών της εργατικής τάξης σφυρηλάτησαν ένα νέο και πανίσχυρο όπλο—Τα Σοβιέτ των Εργατών”. (http://www.marx2mao.com/PDFs/HCPSU39.pdf, σ. 79)

Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον κατά την άποψή μου έχει το γεγονός ότι αυτός που πρώτος έθεσε επιτακτικά τον ρόλο των μαζών ως προς το “από τα κάτω”, υπήρξε ο Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Τζουγκασβίλι. Ο κατά τα άλλα “συγκεντρωτικός”, “αυταρχικός”, “δικτάτορας”, υπήρξε θιασώτης της αντίληψης περί “από τα κάτω”.

Ο Στάλιν έβλεπε τη λύση στη γραφειοκρατικοποίηση στην κριτική και τον έλεγχο από τα κάτω. Μάλιστα επισήμαινε πως επρόκειτο για άποψη του Λένιν. Κατά την άποψή μου πάνω σε αυτή την άποψη στηρίχτηκε και ο Μάο προκειμένου να συλλάβει την αντίληψη αλλά και να καλέσει τις μάζες να παλέψουν ενάντια στο ρεβιζιονισμό κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Προλεταριακής Πολιτιστικής Επανάστασης. Αλλά ακόμη και για τον ίδιο το Σταχανωφισμό, ένα από τα πραγματικά εξαιρετικά φαινόμενα που γέννησε το εγχείρημα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης ο Στάλιν στην ομιλία του στο πρώτο Παν-ενωσιακό Συνέδριο των Σταχανωφιτών, ανέφερε:

“Αυτό που πρώτο χτυπάει στο μάτι, είναι το γεγονός πως αυτό το κίνημα ξεκίνησε κάπως από μόνο του, σχεδόν αυθόρμηατα, από τα κάτω, χωρίς την οποιαδήποτε πίεση από τις διοικήσεις των επιχειρήσεών μας. [...] Και ακριβώς επειδή ξεπήδησε από μόνο του, ακριβώς επειδή προέρχεται από τα κάτω, είναι το πιο ζωντανό και πιο ακαταμάχητο κίνημα σήμερα”. (http://www.marx2mao.com/Stalin/SCS35.html)

Το ζήτημα και η σημασία του από τα κάτω επισημαίνεται και σε μια σειρά από άρθρων της περιόδου 1921-1927 τα οποία δημοσιεύθηκαν σε μια συλλογή με τον τίτλο “Για την Αντιπολίτευση.” (http://www.marx2mao.com/Stalin/OTOtc.html) Εκεί ο Στάλιν λ.χ. αναφέρεται και στην ίδια τη συγκρότηση του κόμματος (το οποίο για τους οπαδούς του “από τα πάνω” τίθεται το ζήτημα πως οι οπαδοί του “από τα κάτω” αρνούνται την ανάγκη του ή τη σημασία του) τονίζοντας την από τα κάτω και σε εθελοντική βάση συγκρότησή του και το γεγονός πως δεν συγκροτεί η καθοδήγηση (η οποία εκλέγεται από τα κάτω από το σύνολο του κόμματος) το κόμμα, αλλά το αντίθετο, ότι από τα κάτω συγκροτείται και πως η βάση συγκροτεί/εκλέγει την καθοδήγηση. Μάλιστα το αντιπαραθέτει με τη στρατιωτική οργάνωση όπου η ύπαρξη του επιτελείου αποτελεί προϋπόθεση/προαπαιτούμενο για την ύπαρξη στρατού καθεαυτού.

Ο Στάλιν έβλεπε πως η μοναδική λύση για ουσιαστική λειτουργία τόσο του κράτους όσο και του κόμματος και προχωρήματος της σοσιαλιστικής οικοδόμησης ήταν η από τα κάτω κίνηση, κριτική και έλεγχος. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το που και πότε και με ποιες αφορμές αναφέρεται σε τέτοια ζητήματα και εγείρει την ανάγκη της κίνησης από τα κάτω. (“Τα κομματικά καθήκοντα” στη συλλογή Για την Αντιπολίτευση (http://www.marx2mao.com/Stalin/TPT23.html), “Να οργανώσουμε τη μαζική κριτική από τα κάτω”, Ομιλία στο 8ο Συνέδριο της Πανενωσιακής Λενινιστικής Κομμουνιστικής Ένωσης Νεολαίας το 1927 (http://www.marx2mao.com/Stalin/LYCL28.html), “Ενάντια στον εκχυδαϊσμό του συνθήματος της αυτοκριτικής” το 1928.

(http://www.marx2mao.com/Stalin/AVSC28.html)

Αυτά είναι ορισμένα παραδείγματα του πόσο βαθιά κομμουνιστική και επαναστατική είναι η αντίληψη για τα κινήματα από τα κάτω πέρα από στρεβλώσεις που προφανώς και υπάρχουν και εδώ όπως και σε άλλα θέματα ως αποτέλεσμα της χρόνιας κυριαρχίας αστικών αντιλήψεων στα πλαίσια του κινήματος. Όποιος δεν φοβάται αλλά εμπιστεύεται τις μάζες, δεν φοβάται και τα “από τα κάτω”.

Χ. Μ.

ΥΓ 
Το κείμενο “Οργανώστε τη μαζική κριτική από τα κάτω” είναι διαθέσιμο στα ελληνικά στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://revmarx.blogspot.com/2010/09/blog-post_27.html.

* Όλες οι αναγκαίες μεταφράσεις έγιναν από τον υποφαινόμενο.


Σημείωση: το άρθρο “Οργανώστε τη μαζική κριτική από τα κάτω” έχει δημοσιευθεί στο όλα είναι δρόμος.