Κάτι θα γίνει, θα δεις του Χρήστου Οικονόμου

  

   Γράφει η Αρχοντή Κόρκα

«Εφόσον η λογοτεχνία ασχολείται, όπως ξέρουμε, περισσότερο με καθολικές ανθρώπινες αξίες παρά με ιστορικές ασημαντότητες, όπως εμφύλιοι πόλεμοι, η καταπίεση των γυναικών και η αρπαγή του κλήρου των Άγγλων χωρικών, θα μπορούσε να χρησιμεύσει στο να διασκεδαστούν οι ευτελείς απαιτήσεις των εργαζομένων για ευπρεπείς συνθήκες διαβίωσης ή για περισσότερο έλεγχο πάνω στη ζωή τους, και με λίγη τύχη θα μπορούσε και να τους κάνει ακόμη και να τα ξεχάσουν αυτά τα θέματα στην υψηλόφρονη ενατένιση των αιώνιων αληθειών και του ωραίου», έγραφε, με μια δόση ειρωνείας, ο Τέρι Ήγκλετον στην Εισαγωγή στη θεωρία της λογοτεχνίας.

Σίγουρα δεν μπορούμε να πούμε ότι αυτό ισχύει για τη συλλογή διηγημάτων Κάτι θα γίνει, θα δεις του Χρήστου Οικονόμου, μια λυρική ελεγεία της χαμένης εργατικής τάξης – ή μάλλον, ο ψύχραιμος επικήδειός της. Απολυμένοι που λιμοκτονούν στην κυριολεξία μαζί με το παιδί τους, εργάτες που φαντάζονται ταξίδια στην Ισπανία και απαγγέλλουν ποίηση, συνταξιούχοι που ξαγρυπνούν μπροστά στο ΙΚΑ περιμένοντας τη σειρά τους, διαδηλώσεις που είτε καταλήγουν στο αστυνομικό τμήμα είτε γίνονται σιωπηρά, φανερώνουν την ίδια βία, εργατικά ατυχήματα, νεαρά ζευγάρια που βουλιάζουν στα χρέη και στην απόρριψη, άνδρες που φεύγουν νύχτα παίρνοντας μαζί τον κουμπαρά-γουρουνάκι, τα φουγάρα της ΔΕΗ, τα άδεια συνοικιακά καφενεία που οι άντρες σιωπηλοί πίνουν τσίπουρο, τα ναυπηγεία στο Πέραμα, και κυρίως, ο ψυχολογικός παροπλισμός μιας ολόκληρης γενιάς.


Στις ιστορίες θα βρούμε υπάρξεις που παραπαίουν ανάμεσα στην επιβίωση και τη ζωή. Πίσω από κλειστές πόρτες και στις τελετουργίες της καθημερινότητας, οι νέοι Άθλιοι παλεύουν με την γκρεμισμένη τους πραγματικότητα και τη διαρκή διάψευση των ονείρων τους, «να κάνεις όνειρα και τα όνειρα να λιώνουν σαν παγάκια, λες κι υπάρχουνε σ’ αυτόν τον κόσμο χέρια που υπάρχουνε μόνο γι’ αυτό – για να κρατάνε τα όνειρα των φτωχών ανθρώπων και να τα σφίγγουνε ώσπου να λιώσουν σαν παγάκια», λέει ο αφηγητής στο "Το αίμα του κρεμμυδιού". Δεν επαναστατούν - βιώνουν ο καθένας την προσωπική του ακύρωση, καθώς κοινωνικό και προσωπικό γίνονται σχεδόν ένα.


Όλα θα μπορούσαν να έχουν λάβει χώρα στον ίδιο δρόμο, της ίδιας γειτονιάς και να λειτουργούν ως σπόνδυλοι της ίδιας, τσακισμένης πια, ραχοκοκαλιάς: ο μπαρμπα-Τάσος που εμφανίζεται στο διήγημα "Μάο" είναι ο πατέρας που αναφέρεται στο "Βγες έξω και κάψτα". Διαφορετικές εκφάνσεις του ίδιου συναισθήματος, της απελπισίας, δίνονται με γλώσσα καθημερινή, χωρίς ωραιοποιήσεις. Τα διηγήματα ξεδιπλώνονται και τελειώνουν, πότε χωρίς καμία κορύφωση, πότε με σιωπηλές εκρήξεις, πότε με βουβές κραυγές, με διαδηλώσεις όπου τα πλακάτ είναι απολύτως κενά, όπως η ψυχή αυτών που προσπαθούν να βρουν λόγο να συνεχίσουν.


Ο Οικονόμου πλάθει μικρούς κόσμους σε τροχιά σύγκρουσης – οι χαρακτήρες είναι ζωντανοί, όχι με την έννοια «της διπλανής πόρτας» αλλά με την αίσθηση ανθρώπων που όλοι αναγνωρίζουμε, ακόμα και στον εαυτό μας. Η παραίτησή τους είναι γνώριμη και ο αγώνας τους οικείος, ίσως στις μέρες αυτές, υπερβολικά οικείος. Από τις ρεαλιστικές περιγραφές της πραγματικότητας περνά στις χειροπιαστές ονειροφαντασίες των ηρώων του αλλά και στην απτή τους απελπισία, που διατρέχει τις ιστορίες, χρησιμοποιώντας εικόνες, συνειρμούς, παρομοιώσεις και κυρίως, σιωπή. Ελάχιστος ο διάλογος στα διηγήματα. Τα λόγια είναι σκέψεις, ερωτηματικά, μονόλογος χωρίς ήχο, καταδικασμένος να μείνει κάτω από το δέρμα.


Ακόμα κι αν σε μερικά διηγήματα ολισθαίνει ενίοτε προς το μελόδραμα, στο σύνολό της πρόκειται για μια συλλογή που αφήνει έντονο το στίγμα της, μεταξύ άλλων, με τα: «Μάο», μια ψιλοβελονιά ηθογραφίας όπου ο αρχετυπικός ‘τρελός του χωριού’ αίρει τις αμαρτίες της γειτονιάς και εν τέλει γίνεται αποδιοπομπαίος τράγος, «Κι ένα αβγό κίντερ για το παιδί», «Πλακάτ με σκουπόξυλο». Ο Οικονόμου δείχνει τεχνικές και αφηγηματικές ικανότητες που υπόσχονται πολλά αλλά έχουν ήδη κατορθώσει κάτι πολύ σημαντικό: να απομακρύνουν την σύγχρονη παραγωγή από έναν υφέρποντα (ή όχι και τόσο) αυτισμό και μια αέναη ενδοσκόπηση και να την γειώσει γερά στην πραγματικότητα.